Tuproq sho‘rlanishi va uning oldini olish

• Sho‘rlangan tuproqlar — tarkibida 0,3 % dan ortiq suvda eriydigan zararli tuzlar mavjud bo‘lib, ularning o‘simlikka ta’siri suvda eruvchanlik darajasiga bog‘liq.
• Sho‘rtoblangan tuproqlar — singdirish sig‘imining 5 % dan ortig‘ida almashinuvchi natriy va magniy kationlari mavjud bo‘lgan tuproqlar.

Sho‘rlanishning kelib chiqish sabablari

Tabiiy sabablari:

1. Quruq va yarim quruq iqlim (O‘zbekiston ham shunday iqlim zonasida joylashgan);
2. Tuproq ona jinsida sho‘rlanishga sabab bo‘luvchi anion va kationlarning tabiiy mavjudligi.

Inson faoliyati natijasida:

a) Meliorativ holati yomon, sho‘r zovur yoki sifatsiz artizan suvlar bilan sug‘orish;

b) Sug‘orishni noto‘g‘ri tashkil etish (bostirib sug‘orish sizot suvlarining ko‘tarilishiga olib keladi);

c) Drenaj tizimlarining ishlamasligi;

d) Me’yoridan ortiq mineral o‘g‘it qo‘llash;

e) Chuqur ildizli o‘simlik va daraxtlarning qoplamasini yo‘qotish.

Sho‘rlanish turini aniqlash uchun tuproq namunalarini laboratoriyada anion-kation tarkibi va singdirish sig‘imi bo‘yicha tahlil qilish tavsiya etiladi. O‘zbekiston sharoitida asosan sho‘rlangan tuproqlar keng tarqalgan.

Sho‘rlanishning oldini olish va qarshi kurashish choralar

1. Sug‘orishni to‘g‘ri tashkil etish: imkon qadar bostirib sug‘orishdan voz kechib, tomchilatib sug‘orish usulini qo‘llash.
2. Drenaj tizimlarini doimiy ravishda ishlash holatida saqlash.
3. Mineral o‘g‘itlarni agrokimyoviy xaritalar asosida, me’yorida berish.
4. Tuproqni organik moddalarga boyitish: cover crop ekish, sideratlash, organik chirindi kiritish.
5. Fitomeliorativ va sho‘rga chidamli o‘simliklar ekish (masalan: qizil miya, baliqko‘z, qizilsho‘ra, oqsho‘ra, arpa, qand lavlagi, tritikale).
6. Yuqori sho‘rlangan maydonlarda suvda eriydigan tuzlarni kamaytirish uchun gips qo‘llash (100 m² uchun taxminan 150 kg).
7. Biochar va kompost kiritish.
8. Sho‘r yuvish ishlarini olib borish.