Gumus (lot. humus — tuproq), ya’ni chirindi — tuproq tarkibidagi barqaror, odatda qoramtir rangli organik birikmalar majmui hisoblanadi. U o‘simlik va hayvon qoldiqlarining biologik hamda biokimyoviy parchalanishi, shuningdek, chirish jarayonida yuzaga keladigan yangi murakkab moddalarning sintezi natijasida hosil bo‘ladi.
Gumus tarkibida organik qoldiqlar — oqsillar, yog‘lar, lignin, uglevodlar va boshqa moddalar, shuningdek, ularning parchalanishi davomida paydo bo‘ladigan oraliq mahsulotlar (aminokislotalar, oksikislotalar, fenollar, monosaxaridlar va boshqalar) hamda guminli moddalar mavjud.
Chirindi tuproq unumdorligining eng asosiy manbalaridan biri bo‘lib, unda o‘simliklarning o‘sishi uchun zarur bo‘lgan uglerod, azot, fosfor va boshqa oziq elementlar to‘plangan bo‘ladi. O‘simlik qoldiqlari mikroorganizmlar ta’sirida parchalanganda ulardan karbonat angidrid, azot birikmalari, fosfor va oltingugurt, nitratlar, sulfatlar hamda o‘simliklar o‘zlashtira oladigan boshqa foydali moddalarning ajralib chiqishi kuzatiladi.
Gumus tuproqda kalsiy, magniy va boshqa elementlarni ushlab turish xususiyatiga ega. U tuproqning mineral qismlarini birlashtirib, donador (strukturalangan) holatni shakllantiradi va tuproqning suvga chidamliligini oshiradi.
Tuproqda gumusning yig‘ilishi yil davomida tushadigan organik qoldiqlarning miqdori, ularning parchalanish tezligi va tuproq mikroflorasi (anaerob, aerob, bakterial yoki zamburug‘li) xususiyatlariga bog‘liq.
Gumus miqdori va uning tuproqdagi taqsimlanishi tuproq turini aniqlovchi muhim belgilar sirasiga kiradi.
Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Tuproqshunoslik va agrokimyoviy tadqiqotlar instituti o‘z faoliyatida tuproqlarning organik moddasi, gumus tarkibi, gumifikatsiya va degumifikatsiya jarayonlarini o‘rganish, gumusning kamayib ketishini oldini olish, shuningdek turli tuproq turlari uchun gumusning optimal miqdorini aniqlash bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib bormoqda.
