Sigirlarni samarali boqish va yuqori sut hosilini olish uchun ularning maxsuldorligini baholash va to‘g‘ri tanlash juda muhimdir. Quyida bu jarayonni bosqichma-bosqich tushuntirib beramiz.
1️⃣ Genetik potentsialni baholash
Sigirlarning sut berish qobiliyati asosan genetika bilan belgilanadi. Shu sababli, yangi zotli sigir sotib olishda quyidagilarni hisobga olish kerak:
- Zot tanlash: Masalan, Holstein yoki Red Steppe zotlari sutga yuqori.
- Onaning maxsuldorligi: Ona sigirning sut berishi va sut sifati kelajak avlod uchun muhim ko‘rsatkich.
- Boshqa oilaviy ko‘rsatkichlar: Sut berish, sut yog‘ miqdori, kasallikka chidamlilik kabi belgilar.
2️⃣ Tashqi ko‘rinish va morfologik baho
Sigirning tashqi ko‘rinishi ham uning sut berish qobiliyati haqida ko‘p ma’lumot beradi. Asosiy e’tibor beriladigan belgilar:
- Tana hajmi va uzunligi: Katta va uzun tana sigir ko‘proq sut beradi.
- Bel va qorin tuzilishi: Bel keng, qorin esa chuqur bo‘lishi kerak.
- Emlik tuzilishi: To‘g‘ri va katta emlik sutni samarali olishga yordam beradi.
- Orqa oyoqlar va tik turish: Oyoqlar kuchli va to‘g‘ri bo‘lishi kerak, bu sigirning sog‘lomligini ko‘rsatadi.
3️⃣ Sut sifati va miqdorini baholash
Sigirni tanlashda uning sut berishi va sifatini ham o‘lchash muhim:
- Sut miqdori: Kunlik sut berishi yuqori bo‘lishi kerak (zotga qarab o‘rtacha 20–30 litr).
- Sut yog‘ va oqsil miqdori: Sutdagi yog‘ va oqsil sutni qayta ishlashda, pishloq va smetana tayyorlashda muhim.
- Sutning barqarorligi: Davomiy sut berish sigirning sog‘lig‘i va genetikasiga bog‘liq.
4️⃣ Sog‘lik va reproduktiv ko‘rsatkichlar
Sut berish qobiliyati yaxshi bo‘lsa ham, sigirning sog‘ligi va tug‘ilishga chidamliligi ham ahamiyatli:
- Kasalliklar tarixi: Mastit va boshqa kasalliklarga chidamlilik.
- Oziqlanishga javob berishi: Sog‘lom va yaxshi oziqlangan sigir ko‘proq sut beradi.
- Tug‘ilishga chidamlilik: Yosh bo‘lishi va tez-tez farzand tug‘ishi sut hosilini oshiradi.
5️⃣ Amaliy baholash metodlari
Sut beruvchi sigirlarni baholash uchun bir nechta usullar mavjud:
- Sut yozuvlari: Har bir sigirning kunlik va oylik sut berishini yozib borish.
- Laborator tahlil: Sutdagi yog‘, oqsil va bakteriyalar miqdorini aniqlash.
- Vizual inspeksiya: Tana va emlik tuzilishini kuzatish.
- Genetik testlar: Avlod uchun sifatli genlarni aniqlash imkonini beradi.
✅ Xulosa
Yuqori maxsuldorlikka ega sigirlarni tanlash faqat sut berish miqdoriga qarab emas, balki genetika, tashqi ko‘rinish, sog‘lik va sut sifati bilan baholanadi. Shu tamoyillarga rioya qilinsa, fermada barqaror va yuqori daromadli sut ishlab chiqarish mumkin bo‘ladi.
