Daraxtlar – tabiatning eng muhim tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, ular ekologik muvozanatni saqlashda, havoni tozalashda va tirik organizmlarga qulay muhit yaratishda katta rol o‘ynaydi. Ularning asosiy ekologik foydalaridan biri kislorod ishlab chiqarish va karbonat angidridni singdirish jarayonidir.
Fotosintez jarayonida daraxtlar quyosh nuri va karbonat angidrid (CO₂) ni o‘zlashtirib, kislorod (O₂) ishlab chiqaradi. Bitta katta daraxt yiliga o‘rtacha 120 kg kislorod ishlab chiqarishi mumkin. Masalan, yetilgan 40 ta daraxt yil davomida bitta inson uchun zarur bo‘lgan kislorod miqdorini ishlab chiqaradi.
Shu bilan birga, bitta daraxt yiliga o‘rtacha 22 kg karbonat angidridni yutib, global isishning oldini olishga yordam beradi. Daraxtlar havoda uchuvchi zararli moddalar – chang, oltingugurt dioksidi (SO₂), azot oksidlari (NOx) va boshqa zaharli gazlarni o‘z barglari orqali filtrlashga qodir.
Masalan, shahar muhitida o‘sayotgan daraxtlar har yili 60-70 kg chang va zararli moddalardan havoni tozalashi mumkin. Bu ayniqsa yirik shaharlarda ekologik muhitni yaxshilashda muhim ahamiyatga ega. Ularning ildiz tizimi tuproqni eroziyadan himoya qiladi va yomg‘ir suvlari oqimini boshqarib, suv omborlari uchun tabiiy filtr rolini o‘taydi.
Daraxtlar havoning haroratini me’yorlashtirishda ham katta rol o‘ynaydi. Ular quyosh nurlarini ushlab qolib, yozda havoni 5-8°C ga sovitishi, qishda esa shamollarni to‘sib, mikroiqlimni iliqroq saqlashi mumkin. Shuningdek, ular turli qushlar, hasharotlar, hayvonlar va mikroorganizmlar uchun yashash joyi hisoblanadi.
Daraxtlar atrof-muhitga estetik go‘zallik bag‘ishlash bilan birga, inson ruhiyatiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Tadqiqotlarga ko‘ra, yashil hududlarda sayr qilish stressni kamaytiradi, qon bosimini normallashtiradi va ruhiy holatni yaxshilaydi. Shuning uchun daraxt ekish va ularni himoya qilish har bir insonning ekologik mas’uliyatidir.
