Yong‘oq qadim zamonlardan beri inson ovqatlanishida muhim o‘rin tutgan mahsulotlardan biridir. Uning ta’mi, ozuqaviy qiymati va shifobaxsh xususiyatlari uni dunyo bo‘ylab eng ko‘p iste’mol qilinadigan yong‘oqli mevalardan biriga aylantirgan. Yong‘oq tarkibida to‘yimli yog‘lar, oqsillar, vitaminlar va minerallar mavjud bo‘lib, u nafaqat kuchli energetik manba, balki sog‘liq uchun ko‘plab foydali moddalarning ham asosiy yetkazib beruvchisi hisoblanadi. Biroq yong‘oqning foydalari bilan bir qatorda, uni ortiqcha iste’mol qilish yoki ayrim holatlarda ishlatish organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuning uchun uning foydali jihatlari va ehtiyot choralarini to‘g‘ri bilish muhimdir.
Yong‘oqning tarkibi va ozuqaviy qiymati
Yong‘oq o‘zining yuqori ozuqaviy qiymati bilan ajralib turadi. Uning tarkibida omega-3 va omega-6 to‘yintirilmagan yog‘ kislotalari, A, E, C, B guruhi vitaminlari, magniy, kalsiy, temir, fosfor, rux va kaliy kabi muhim mineral moddalar mavjud. Yong‘oqdagi oqsil miqdori o‘rtacha 15–20 foizni, yog‘ miqdori esa 60–70 foizni tashkil etadi. Bu yog‘lar organizm uchun juda foydali bo‘lib, yurak-qon tomir tizimi faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydi. Shuningdek, unda antioksidant moddalar ko‘pligi sababli, hujayralarning qarish jarayonini sekinlashtirish va erkin radikallardan himoya qilish imkoniyati mavjud. Yong‘oqdagi tola (kletchatka) hazm tizimining to‘g‘ri ishlashiga yordam beradi va ichak faoliyatini yaxshilaydi.
Yong‘oqning sog‘liq uchun foydalari
Yong‘oqning eng katta foydalaridan biri yurak va qon tomir sog‘lig‘ini mustahkamlashdir. Undagi omega-3 yog‘ kislotalari xolesterin miqdorini kamaytiradi va arteriyalar devorlarida yog‘ to‘planishining oldini oladi. Bu esa ateroskleroz va yurak xuruji xavfini kamaytiradi. Yong‘oqdagi magniy va kaliy moddasi qon bosimini me’yorlashtirishga yordam beradi, qon aylanishini yaxshilaydi. Shuningdek, yong‘oq miya faoliyatini kuchaytirishda ham foydali bo‘lib, undagi polifenollar va vitamin E neyron hujayralarni erkin radikallar ta’siridan himoya qiladi, xotira va diqqatni oshiradi. Yosh bolalar va talabalar uchun yong‘oq iste’moli bilim olish jarayonini qo‘llab-quvvatlaydi.
Yong‘oq immun tizimni mustahkamlovchi tabiiy vosita sifatida ham qadrlanadi. Tarkibidagi vitamin C, rux va boshqa antioksidant moddalar organizmning virus va bakteriyalarga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi. Qishda yoki mavsumiy shamollash davrida yong‘oq iste’moli kasallikka chalinish xavfini kamaytiradi. Bundan tashqari, yong‘oq ko‘z salomatligini saqlashda ham muhim ahamiyatga ega. Tarkibidagi A vitamini va lutein ko‘rish qobiliyatini yaxshilashga yordam beradi.
Yong‘oqning nerv tizimiga foydasi
Nerv tizimi uchun yong‘oq juda yaxshi qo‘llab-quvvatlovchi mahsulotdir. U stressni kamaytirishga yordam beruvchi B guruhi vitaminlari, magniy va triptofan moddasiga boy. Triptofan miya tomonidan serotonin ishlab chiqarilishini rag‘batlantiradi, bu esa kayfiyatni ko‘taradi va uyqu sifatini yaxshilaydi. Yong‘oq iste’moli asabiylashish, charchoq, depressiya belgilari bo‘lgan odamlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, yong‘oqning doimiy ravishda iste’mol qilinishi qarilikda Alsgeymer kasalligi xavfini kamaytirishga yordam beradi.
